W tym artykule dowiesz się, jak zbudowany jest koń. Opisujemy nie tylko poszczególne części końskiego ciała, jego szkielet, ale również schorzenia, które mogą ich dotyczyć.
Budowa konia - spis treści
By łatwiej omówić budowę konia, tekst został podzielony na rozdziały, w których omówimy główne części ciała konia:
Analizując każdą z części ciała konia, opowiemy też o ich eksterierze – czyli pokroju, który zależny jest od typu oraz rasy koni. W artykule przedstawimy też koński szkielet oraz układ mięśniowy.
Proporcjonalnie zbudowany koń powinien wpisywać się w kwadrat – jednak jak wskażemy, omawiając każdą z części ciała konia, w praktyce konie różnią się między sobą, niejednokrotnie odbiegając od założonego ideału. Wady jego budowy wcale nie muszą przekreślać jego kariery sportowej, jednakże, warto mieć na uwadze, do czego koń jest predysponowany, a z czym może mieć trudności.
Proporcjonalne ciało konia można wpisać w kwadrat
To szczególnie ważne, kiedy myślimy o zakupie własnego konia – często, by uprawiać określoną, już wybraną dyscyplinę. Posiadanie wiedzy o budowie konia i ewentualnych odstępstwach od normy (chorobach, zmianach, dolegliwościach) powinno być podstawą, gdy myślimy o własnym zwierzęciu. Znajomość końskiej anatomii pozwoli nam dokonać dobrego i przemyślanego zakupu.
Końskie ciało przypomina stół, a my siedząc w siodle – znajdujemy się w jego najbardziej newralgicznym punkcie. Im dłuższy stół, tym bardziej narażony jego środek. To dlatego treningi mają służyć zbudowaniu mięśni grzbietu, które podczas jazdy podtrzymują ciężar naszego ciała, wyginając się w wypukły łuk. To dlatego ważne jest, by końskie tylne nogi wchodziły jak najmocniej pod kłodę – bo dzięki temu „stół” się skraca i nasz ciężar nie przeszkadza tak mocno zwierzęciu, nie obciąża jego mięśni pleców, które stają się silne.
Schemat budowy konia Szkielet konia
Głowa konia
Końska głowa ma zdecydowanie sporą masę, bo aż ok. 16 kg u dużych koni. Warto o tym pamiętać, szczególnie wtedy, kiedy pozwalamy zwierzęciu „wisieć” na wędzidle, a ciężar jego głowy „niesiemy” przez całą jazdę na swoich rękach poprzez trzymanie wodzy. Po godzinie takiego treningu można być naprawdę zmęczonym – dlatego tak ważne jest szkolenie konia, by sam „niósł” swój ciężar.
Głowa konia – a dokładniej jej proporcje w stosunku do reszty końskiego ciała - różni się w zależności od rasy i typu zwierzęcia. Konie zimnokrwiste posiadają dużą głowę, która pozwala im jeszcze mocniej obciążyć przód ciała, co daje im ogromną siłę ciągu. Z drugiej strony, konie wierzchowe o małej głowie w stosunku do reszty ciała (jak np. araby) świetnie sprawdzają się w długotrwałym lub szybkim biegu (rajdy, wyścigi). Niezbyt duża głowa nie powoduje u nich niepotrzebnego obciążenia przodu ciała. Warto jednak pamiętać, że za mała głowa może świadczyć o wadach budowy – przerasowaniu i drobnym kośćcu.
Budowa głowy konia
Głowę konia możemy podzielić na dwie części: górną (mózgowioczaszka) i dolną (trzewioczaszka – czyli część pyskowa).
Część górną głowy tworzą:
Potylica – jest tuż za uszami, dokładnie tam, gdzie znajduje się ogłowie (a dokładnie pasek potyliczny ogłowia), to obszar łączący głowę z szyją konia
Ciemię – położone pomiędzy i przed uszami, to część, której granice wyznaczają: dołki nadoczne, skronie z dołami skroniowymi, czoło, oczodoły oraz oczy
Czoło – znajduje się pod uszami z przodu końskiej głowy, zazwyczaj zasłania je grzywka, która wyrasta z ciemienia
Na część dolną – pyskową składają się:
Nos
Nozdrza (wraz z zewnętrzną ich częścią – czyli chrapami)
Górną i dolną wargę (z podbródkiem)
Policzki wraz ze znajdującymi się pod nimi ganaszami (płaskie, szerokie, wystające kości żuchwy) i sankami (dolne brzegi żuchwy) oraz rów międzyszczękowy
Typ głowy konia jest zawsze ściśle powiązany z jego rasą. Rozróżniamy 4 podstawowe rodzaje:
Szlachetna głowa, profil prosty
To najbardziej wyważony kształt głowy, gdzie linia czoło-nos pozostaje prosta, charakterystyczny dla szlachetnych, wierzchowych ras, o długiej części górnej głowy i krótkiej części dolnej, o szerokim czole
Sucha głowa, profil szczupaczy (wklęsły)
Charakterystyczna dla koni arabskich i półkrwi arabskiej, o szerokim czole, dużych oczach i nozdrzach, a przede wszystkim o wklęsłej linii nosa i małych sierpowatych uszach
Głowa garbonosa
Charakterystyczna dla koni zimnokrwistych, a także rasom wierzchowym takim jak: konie lipicańskie i kladrubskie; głowa o wypukłej, zaokrąglonej linii nosa, krótkiej części górnej (mózgowioczaszki) i wydłużonej części dolnej (trzewioczaszki), a także wąskim czole, dość małych oczach i nozdrzach w stosunku do wielkości głowy, wydłużonych uszach
Głowa świńska
Jej głównymi cechami są nieproporcjonalnie małe nozdrza i chrapy, bardzo krótki pysk
Uszy koni różnią się również w zależności od typu wierzchowca:
zimnokrwiste konie mają męsiste, o „tępych”, czyli zaokrąglonych końcach uszy, często pokryte kosmatym włosiem i ustawione ukośnie w stosunku do końskiej głowy
gorącokrwiste posiadają uszy zdecydowanie lżejsze, cieńsze i ustawione pionowo, ostro zakończone,
Powyższy opis dotyczy prawidłowej budowy. Do nieprawidłowych kształtów końskich uszu zaliczamy:
uszy zajęcze - długie i wąskie
uszy ośle – grube, długie i dość szerokie
uszy kłapouche – opadające na boki
uszy świńskie – zwisające do przodu
uszy mysie – krótkie, małe o zaokrąglonych, „tępych” końcach
Powyższe odstępstwa – nieprawidłowe kształty ucha konia to tylko tzw. wady piękności, które nie przekładają się na jego zdrowie czy możliwości fizyczne.
Warto zwrócić jednak uwagę na „ruchliwość” uszu – nadmierna świadczy o temperamencie konia (nerwowość, nadpobudliwość), brak całkowitego ruchu uszu może wskazywać, że koń jest głuchy.
Końskie oczy – jak widzi koń
Mówiąc o głowie konia ciężko nie wspomnieć o końskich oczach – a dokładniej o ich ustawieniu, które pozwalają koniowi widzieć określoną perspektywę. Więcej o tym, jak widzi koń przeczytacie w innym naszym artykule.
Końskie zęby a jego wiek
„Nie zagląda się darowanemu koniowi w zęby” jak mówi staropolskie przysłowie. Dlaczego nie powinniśmy patrzeć akurat na zęby konia? Można z nich odczytać koński wiek.
Określając wiek konia, bierze się pod uwagę wygląd jego siekaczy, a w szczególności ich „rejestry” tj. wgłębienia w powierzchni tnącej zębów – im głębsze tym starszy koń. Dodatkowo patrząc na końską szczękę w przekroju – jego zęby wraz z wiekiem wysuwają się do przodu i „kładą”.
Uzębienie konia a wiek
Szyja konia
Szyja konia – to końska dźwignia – jej umięśnienie, długość i proporcje w stosunku do reszty ciała mówią o kondycji oraz predyspozycjach sportowych konia, a także o jakości treningów, które odbywamy. Na przykład zbyt krótka szyja może okazać się przeszkodą w dyscyplinie skoków, gdzie bardzo ceniony jest odpowiedni baskil (baskilowanie) – czyli prawidłowa pozycja konia w skoku, która polega na „rozciągnięciu” ciała zwierzęcia nad przeszkodą, z obniżoną szyją oraz grzbietem wygiętym w łuk, co pozwala na pokonywanie naprawdę wysokich przeszkód w równowadze. Podobnie zbyt długa może nie pozwalać zwierzęciu na zachowanie równowagi podczas trudnych figur ujeżdżeniowych.
Rozluźnienie konia, które wpływa na zdrowie jego grzbietu (pleców) zaczyna się właśnie od szyi. Szyja pozostaje niezbędna do zachowania równowagi – czy to podczas trudnych figur ujeżdżeniowych czy też podczas skoku. Podczas treningów dążymy naprzemiennie do jej wydłużenia (rozluźnienia), następnie stopniowego skrócenia (właściwa część treningu) i końcowego wydłużenia (rozciąganie na koniec jazdy).
Budowa szyi konia
Na szyję konia składają się takie części jak:
Lewy i prawy bok
Kark/grzebień z którego wyrasta grzywa
Podgardle
Dobrze trenowany koń powinien mieć dobrze rozwinięte mięśnie wzdłuż grzebienia szyi. Niepoprawnie jeżdżone zwierzę ma zazwyczaj mocno rozbudowane mięśnie podgardla poprzez wysokie noszenie głowy i szyi, co świadczy o braku rozluźnienia.
Rodzaje szyi konia
Wyróżnia się trzy rodzaje szyi konia:
Szyja prosta – prawidłowa i najbardziej pożądana ze względu na równie prostą tchawicę, co zapewnia największą przepustowość (więcej powietrza przez nią przepływa w krótszym czasie), co jest ważne podczas dużego wysiłku
Szyja łabędzia – zarówno górna, jak i dolna krawędź szyi tworzą łuk, bardzo często spotykana u koni arabskich,
Szyja jelenia (inaczej kadykowata) – dolna krawędź szyi pozostaje wypukła, a górna wklęsła jak u jelenia, co powoduje wyższe noszenie głowy i częstsze potykanie się przez konia; wypukłość dolnej części szyi nazywa się kadykiem – to ona blokuje łatwy przepływ powietrza przez tchawicę, co utrudnia zwierzęciu oddychanie – dlatego ten rodzaj szyi uznaje się za najmniej pożądany i wadliwy
Na szczęście łabędzią i jelenią szyję spotyka się stosunkowo rzadko – większość koni posiada prosty profil szyi. Konie różnią się jednak jej osadzeniem:
Szyja wysoko osadzona – nie jest to wadą u koni w dyscyplinie powożenia oraz ujeżdżenia
Szyja prawidłowo osadzona
Szyja nisko osadzona – nie jest uznawana za wadę u kuców górskich oraz koni przeznaczonych do pokonywania długich, trudnych tras, a także u koni pociągowych, którym ułatwia to pokonywanie oporu przedmiotów podczas ich ciągnięcia
Rodzaje szyi konia i jej osadzenia
Kłoda czyli tułów konia
Tułów wraz z grzbietem jest częścią ciała, która chroni wszystkie najważniejsze narządy.
Kłąb konia – najwyższy punkt konia
Punkt, gdzie kończy się szyja, a zaczyna grzbiet nazywamy kłębem. Kłąb – jest miejscem przyczepu ważnych mięśni konia, więc kluczowe jest jego dobre ukształtowanie: powinien być widocznie zaznaczony, wystarczająco wysoki i szeroki, daleko zachodzący ku tyłowi. Niewyraźny, płaski lub zbyt ostro wystający może świadczyć o złym treningu, niedożywieniu, otłuszczeniu lub po prostu o nieprawidłowej budowie.
Zbyt wystający kłąb będzie podatny na zranienia i obtarcia siodłem podczas jazd. Zbyt płaski kłąb sprawi, że siodło będzie przesuwało się na boki.
Kłąb jest miejscem, które wyznacza koński wzrost – zwierzę mierzymy od ziemi do końca kłębu.
Jaka powinna być prawidłowa klatka piersiowa konia
Klatka piersiowa musi być wystarczająco szeroka, długa i głęboka, by mieścić najważniejsze narządy: serce i płuca. Konie o szerokiej klatce piersiowej na pewno będą bardziej ociężałe, powolne. Te o wąskiej klatce mogą nie nadawać się do jazdy wierzchem ze względu na utrudnione poruszanie z ciężarem jeźdźca i zmniejszoną powierzchnię dla serca i płuc (mniejsze narządy, mniejsze możliwości wysiłkowe).
Typy budowy klatki piersiowej konia:
Prawidłowa – średnio szeroka pierś, dobrze wysklepione żebra
Wąska – zbyt wąska pierś, za mała przestrzeń na narządy – serce, płuca
Szeroka – szersza pierś, skłonność do kołyszącego chodu
Słabizna u konia – wrażliwe miejsce
Wypełniona, niezbyt wklęsła słabizna konia (miejsce pomiędzy tułowiem a zadem konia z obu stron zwierzęcia) świadczy o jego dobrym odżywieniu i kondycji. „Słabizna” jak sama nazwa wskazuje jest wrażliwym miejscem w ciele konia, gdzie znajdują się nerki. To miejsce warto omijać podczas kąpieli (szczególnie w chłodniejsze dni) zimną wodą a czyszcząc je robić to znacznie delikatniej.
Końskie plecy – czyli grzbiet konia
Grzbiet jest swego rodzaju „połączeniem” tylnej i przedniej części konia. Powinien być odpowiednio dobrze ukształtowany i umięśniony, by przenosić ciężar jeźdźca na kończyny przednie i tylne.
Kręgosłup konia z podziałem na odcinki
Rodzaje grzbietu konia:
Grzbiet prawidłowy
Grzbiet karpiowaty (wypukły) – krótki i wygięty ku górze, mocny, ale też sztywny i twardy – koń ma tendencję do niewygodnych chodów, twardych
Grzbiet łęgowaty (wklęsły) – powstaje na skutek niewystarczającej spoistości kręgów, co powoduje, że jest słaby – często spotykany u koni zimnokrwistych, ale też i starszych ogierów i klaczy, które urodziły kilka źrebiąt – może być wtedy cechą nabytą, nie wadą wrodzoną
Grzbiet słabo związany – źle umięśniony
Rodzaje grzbietu konia
Kończyny przednie i tylne
Końskie kończyny – ścięgna, stawy wraz z kopytami są najbardziej podatne na urazy i schorzenia, dlatego opowiemy o nich najwięcej. Co ważne, wiele z nieprawidłowości bierze się z niedopatrzenia właściciela lub nieprawidłowego wykorzystania użytkowego (np. duże obciążenia w zbyt młodym wieku – odpryski kostne, zła dieta – niedopasowana do potrzeb zwierzęcia – przebiałczenie a w efekcie tego ochwat itd.).
Warto zwracać uwagę przede wszystkim na stan kończyn konia – bo to ich stan decyduje o tym, czy użytkowanie go jest możliwe. Budowa końskich nóg jest zależna od rasy – ich umięśnienie, proporcje, długość, gibkość, siła.
Konie gorącokrwiste mają suche, zbite kończyny, zaś konie zimnokrwiste – grube kończyny o mało wytrzymałym kośćcu. Stawy powinny mieć wyraźne kontury – jeśli są obłe może to wskazywać na problemy z limfą.
Niewielkie wady postawy kończyn są dosyć częste, to czy wpływają na jego wartość użytkową widać dopiero z jeźdźcem na grzbiecie. Inaczej ma się sprawa z poważnymi wadami, które mogą doprowadzić do przedwczesnego zużycia stawów i ścięgien kończyn.
Kończyny przednie – funkcja i budowa
Ich funkcją jest przede wszystkim podtrzymywanie ciała i łagodzenie wstrząsów podczas ruchu. Znajdują się bliżej środka ciężkości konia niż tylne nogi – stąd są bardziej obciążone (np. podczas lądowania po skoku). Przez to właśnie częściej ulegają uszkodzeniom mechanicznym.
Rodzaje budowy kończyn przednich - widzianych z przodu:
Prawidłowa
Zbieżna – gdy kończyny nie są równoległe, a schodzą się u dołu do środka, powoduje to strychowanie konia (następowanie przednimi nogami na nogi tylne)
Rozbieżna – kończyny od łokcia w dół rozchodzą się, powoduje to sztywność chodów
Szpotawa – osie pęcinowo-kopytowe skierowane są do wewnątrz, co powoduje zataczanie łuków na zewnątrz podczas wykonywania kroku przez konia (tzw. bilardowanie)
Francuska - osie pęcinowo-kopytowe skierowane są na zewnątrz, kończyna zatacza łuk do wewnątrz podczas ruchu, co powoduje strychowanie
Beczkowata – przednie nogi przypominają w kształcie ściany beczki, nadmiernie obciążając wewnętrzną część koni i zewnętrzne więzadła
Tancerska – iksowata – osie kończyn załamane w stawie nadgarstkowym do wewnątrz, przez co nogi zwierzęcia przypominają X, co nie gwarantuje dobrego oparcia i równowagi, powodując zataczanie łuków do wewnątrz podczas chodu oraz często strychowanie
Rodzaje budowy kończyn przednich konia
Postawy kończyn przednich – widziane z boku:
Prawidłowa
Podsiębna – zbyt mocno przesunięta w stronę brzucha
Przedsiębna – zbyt mocno wysunięta przed klatkę piersiową, powoduje nadmierne zużycie ścięgien i więzadeł, taka postawa nie powinna być mylona z objawami ochwatu!
Kozia – obarczona kozińcem, oś nogi załamana jest wprzód w stawie nadgarstkowym, wrodzona wada może nie być problemem, jeśli nie powoduje potykania się oraz utraty równowagi i płynności chodów
Barania – z cofniętym napiąstkiem
Postawy kończyn przednich konia
Łopatki konia to górna część przednich kończyn, ich ustawienie decyduje o możliwościach fizycznych konia. Powinny być wystarczająco długie, ukośnie ustawione, co zapewni zwierzęciu swobodę ruchu.
Długie, szerokie, ukośne łopatki pozwalają na osiągnięcie większej szybkości konia sportowego. U koni pociągowych bardziej pożądana jest łopatka stroma – co wspomaga siłę zwierzęcia.
Kończyny tylne – funkcja i budowa
W kończynach tylnych znajduje się podudzie oraz staw skokowy. Reszta części jest praktycznie taka sama jak w kończynach przednich. Funkcją tylnych nóg konia jest dźwiganie zadu, napędzają chody, nadają dynamiki i siły w skoku, na torze wyścigowym oraz pomagają pokonać opór ciągniętego towaru.
Staw skokowy powinien być dokładnie obejrzany podczas zakupu konia, ze względu na to, że jest obarczony wadami, które postępując, mogą przekreślić możliwość użytkowania konia.
Do najczęstszych wad stawu skokowego należą:
Szpat – inaczej włogacizna, najpoważniejsza i nieuleczalna wada – narośl kostna, która nieraz deformuje staw i powoduje zrastanie się poszczególnych kostek, co sprawia, że koń jest niezdatny do ruchu; szpat powstaje w skutek uszkodzeń przy nadmiernym wysiłku; początkowo objawia się stanem zapalnym i kulawizną, również po ustaniu stanu zapalnego – przy bardziej intensywnym ruchu
Pipak – jajowata opuchlizna górnej części guza piętowego; pipak rzekomy – zgrubienie skóry, pipak właściwy – stan zapalny kaletki piętowej, nie powodujący kulawizny, będący tzw. wadą piękności
Sarniak – narośl kostna powstaje na skutek rozrostu główki kości rysikowej, w większości przypadków nie powoduje kulawizny, gdy znajduje się jednak na krótkim i wąskim stawie może rozprzestrzenić się na pobliskie ścięgna, podrażniając je lub nawet uszkadzając
Zajęczak – wypukłe zgrubienie, wybrzuszenie, którego przyczyną może być: nadmierny rozrost powięzi, które odpowiadają za utrzymanie ścięgien w obszarze stawu skokowego, zapalenie tych ścięgien lub wada ustawienia kości piętowej; zajęczak może być nabyty lub wrodzony, nie mus powodować kulawizny konia
Opoje – występują zarówno w okolicy stawu pęcinowego, jak i skokowego – to miękka opuchlizna, osiągająca nieraz wielkość kurzego jajka, wynik powiększenia się torebki stawowej pełnej mazi i płynów wysiękowych – może być to efektem stanu zapalnego po przeforsowaniu treningowym konia lub nieprawidłowego żywienia (nadmiar białka); opoje przestrzałowe – naciskając na staw, opoje przemieszczają się na jego drugą stronę – najbardziej niepożądany rodzaj,
Piąstkowaty staw – zbyt wąski i krótki staw skokowy, ulegający szybciej i częściej uszkodzeniom
Rodzaje budowy kończyn tylnych – widziane z tyłu:
Prawidłowa
Wąska – kończyny ustawione zbyt blisko siebie
Rozwarta – analogiczna do postawy francuskiej w kończynach przednich
Zbieżna – analogicznie jak w przypadku kończyn przednich
Rozbieżna – jak wyżej, ale kończyny rozchodzą się na zewnątrz, występuje rzadko (jeśli już: u koni zagłodzonych, hodowanych w trudnych warunkach)
Beczkowata – tylne nogi przypominają w kształcie ściany beczki; stawy skokowe są daleko od siebie, u dołu nogi schodzą się do środka, podczas ruchu koń zatacza nogami łuki oraz wykręca kopyta podczas stąpania, co staje się poważną wadą użytkową
Krowia – gdy osie kończyn załamane są w stawach skokowych do wewnątrz (jak u krowy), przy mocnym załamaniu powoduje mocne obciążenie kończyn tylnych (ścięgien i więzadeł)
Rodzaje budowy kończyn tylnych konia
Postawy kończyn tylnych – widziane z boku:
prawidłowa
podsiebna - powoduje nadmierne zużycie ścięgien i więzadeł, nadwyrężanie okostnej, a także skracanie wykroku oraz sprzyja tzw. ściganiu się konia (przydeptywanie lub uderzanie tylnymi nogami zazwyczaj o „pięty” przednich)
zasiebna – z kończyną mocno wysuniętą w tył, przez co ciężar ciała mocno przesunięty jest na grzbiet, który może mieć przez to łęgowaty kształt, powoduje to mniej wydajne, wolniejsze chody konia
szablasta – gdy nadpęcie jest wysunięte jest dolnym końcem wprzód przez co staw skokowy jest zbyt mocno skątowany, co może powodować przeciążenie stawu (ścięgien i więzadeł)
prosta (rozwarty staw skokowy) – gdy cała tylna noga konia znajduje się niemal pionowo, co zmniejsza amortyzację konia w skokach galopu i przez przeszkody
o słabym stawie skokowym (krótkim i wąskim)
nadpęcie zesznurowane
z pipakiem
z zajęczakiem
Postawy kończyn tylnych konia
Nadpęcie u konia – wady, nieprawidłowości i schorzenia
Kolejną ważną częścią końskiej nogi jest nadpęcie. Jego wadliwe formy wpływają na osłabienie kończyny.
Wadliwe formy nadpęcia u konia:
Nadgarstek zeszlifowany
Nadgarstek cofnięty (barania noga)
Kozieniec
Nadpęcie z podkrojem – lub inaczej podcięciem, które tworzy się przy wąskim stawie pęcinowym
Nadpęcie butelkowate – gdy zewnętrzne krawędzie nadpęcia nie są równoległe i zwężają się ku górze do napiąstka
Nadpęcie zbyt długie – nieproporcjonalne do długości przedramienia
Nadpęcie piszczałkowate – zbyt wąskie i cienkie
Wadliwe formy nadpęcia u konia
Wady nadpęcia przyczyniają się również do powstawania różnego rodzaju nieprawidłowości i schorzeń:
Nakostniaki – inaczej martwiaki, rozrosty kostne powstałe zazwyczaj na wysokości 1/3 nadpęcia od wewnętrznej strony w wyniku odbytego stanu zapalnego w wyniku nadmiernego wysiłku lub urazu mechanicznego
Bukszyny – podłużne, wypukłe zgrubienia, powstałe jako skutek zapalenia okostnej, głównie u koni młodych, które nadmiernie eksploatowano (po wyścigach konnych), w okresie kształtowania bukszyny są bolezne i powodują kulawiznę
Opoje – już wspomniane wyżej
Naderwanie ścięgna
Wady pęcin u konia:
Pęcina normalna, prawidłowa
Pęcina zbyt długa, źle skątowana
Pęcina stroma – sprawia, że końskie chody są nieprzyjemne, twarde
Pęcina niedźwiedzia - powoduje szybsze „zużycie” stawów i ścięgien końskich nóg
Pęcina sztorcowa (sztorc)
Pęcina z żabką
Wady pęcin u konia
Kopyta konia – rodzaje i budowa
Mówi się, że „bez kopyt nie ma konia” i jest to oczywiście prawdą. Warto więc zwracać uwagę na nierównomierne ścieranie się rogu kopytowego oraz wszelkie uszkodzenia. Także na nadmierną wrażliwość podczas czyszczenia – poza charakterystycznym zapachem, wrażliwość to pierwsze objawy gnicia kopyt.
Do najczęstszych problemów kopyt należą:
Zbyt małe lub zbyt duże kopyto
Zwężone – powoduje je zanikanie strzałki
Płaskie – co sprzyja częstemu podbijaniu się (mechaniczne uszkodzenie kopyta spowodowane poruszaniem się po kamienistym lub twardym podłożu)
Skośne – jedna ze ścian jest prostopadła lub podgięta do środka jako wynik nieprawidłowej postawy kończyn
Koślawe – spowodowane wrodzonym lub nabytym skróceniem ścięgien zginaczy – ściany przedkątne kopyta nie dotykają do podłoża, koń opiera się głównie na przedniej części kopyt
Ostrokończyste – występuje przy postawie przedsiębnej przednich lub podsiębnej tylnych nóg lub jako skutek nieprawidłowego rozczyszczania i kucia
Tępokończyste – występuje przy postawie podsiębnej przednich lub zasiębnej tylnych nóg
Strome – inaczej kozie, stroma ściana przednia i niemal zupełnie pionowe ściany boczne kopyta, wada wrodzona lub wynik schorzeń i przykurczu ścięgien
Krzywe – jedna ściana kopyta jest wypukła, a druga wklęsła – powoduje je nierównomierne rozłożenie ciężaru jako wynik nieprawidłowej postawy kończyn
Poochwatowe – ze zdeformowaną puszką kopytową z poprzecznymi pierścieniami, wynik silnego zapalenia tworzywa kopytowego
Przekrój poziomy kopyta koniaOkolice występowania zmian chorobowych u konia
Zad z ogonem
Zad ocenia się, biorąc pod uwagę jego długość, szerokość, umięśnienie i skątowanie. Brak odpowiednich proporcji zadu np. zbyt krótki – może nie pozwalać na użytkowanie konia pod siodłem.
Można wyróżnić 3 rodzaje zadów, patrząc na konia z boku:
Zad normalny – nachylenie miednicy o kącie 15-25 stopni w stosunku do podłoża
Zad poziomy (inaczej: prosty, horyzontalny) – nachylenie miednicy mniejsze niż 15 stopni, zazwyczaj u koni szlachetnych, a szczególnie u arabów, pozwala na wydłużony, szybszy wykrok, jednakże zwierzę z takim zadem traci na sile ruchów, co nie sprzyja w dyscyplinie skoków, ciągnięciu ciężarów czy też szybkim startom (wyścigi), za to sprawdza się w dyscyplinie powożenia oraz ujeżdżenia
Zad spadzisty (ścięty) – nachylenie miednicy o kącie 30-40 stopni, co daje większą siłę zadu – może być więc pożądane u koni pociągowych; umiarkowanie spadzisty zad jest też plusem podczas skoków (duża siła wybicia), niestety taki zad nie pozwala na osiąganie dużej szybkości zwierzęcia
Rodzaje zadu konia - widziany z boku
Oraz 3 rodzaje zadów, patrząc na konia od tyłu:
Zad normalny – dobrze umięśniony i wystarczająco szeroki, o zaokrąglonym, owalnym kształcie
Zad dachowaty – linie zadu widzianego od tyłu tworzą charakterystyczny „daszek”, którego szczyt znajduje się w miejscu końca kręgosłupa – kości krzyżowej, przy odpowiednim umięśnieniu tego typu zad może być tylko tzw. wadą piękności
Zad rozłupany – typowy dla koni zimnokrwistych, wyrostki bioder są niemal na równi z kością krzyżową, na której widoczne jest wklęśnięcie
Rodzaje zadu konia - widziany z tyłu
Jeśli mówimy o zadzie – trudno nie wspomnieć też o ogonie konia, który:
Pełni rolę ochronną konia przed owadami
Pomaga w równowadze i sterowaniu podczas ruchu
Ogon może być normalnie, wysoko (częste u koni arabskich) lub nisko osadzony (u koni zimnokrwistych). Włosie zarówno grzywy jak i ogona jest różne w zależności od typu konia – zimnokrwiste mają gęste, twarde i szorstkie włosie, a u koni gorącokrwistych odwrotnie – jedwabiste, cienkie, niezbyt gęste.
Skóra konia i jej wytwory
Skóra konia pokryta jest włosiem, którego kolor jest zależny od skóry konia. Konie siwe mają różową skórę, gdy inne maści mają ciemnoszarą lub czarną skórę.
Najważniejszym wytworem rogowym skóry jest kopyto wraz z piętkami w ich tylnej części.
Inne, które wyróżniamy to:
Kasztany – o kształcie elipsy, po wewnętrznej stronie nóg – na przednich powyżej nadgarstka, na tylnych poniżej stawu skokowego; często rosną, odstając poza obrys konia coraz bardziej, by po jakimś czasie odpaść, pozostawiając po sobie płaską, zrogowaciałą zmianę skórną
Ostrogi – twory o guzkowym kształcie, które pojawiają się z tylnej strony stawów pęcinowych i otoczone są dłuższym włosiem – szczotkami.
Zarówno kasztany, jak i ostrogi uważa się za atawizm – pozostałość po praprzodkach, po nieistniejących już końskich palcach, które zmieniły się w kopyto na drodze ewolucji.
Podsumowanie
Budowa konia – wraz ze znajomością nieprawidłowości i odstępstw od oczekiwanej normy - powinna być znana każdemu w świecie jeździeckim. Każdy, zaczynając od jeźdźca, przez handlarza, instruktora, kowala , weterynarza, sędziego czy trenera swoją codzienną pracę opiera o tę wiedzę.
Znajomość końskiej anatomii pozwala już od źrebaka dostrzec zarówno predyspozycje zwierzęcia, jak i ewentualne problemy (choroby, dolegliwości). Te drugie często można zniwelować poprzez odpowiednie leczenie, kucie czy też dobry trening.
Na podstawie:
Martin Haller, Rasy koni, Józef Kulisiewicz, Jacek Łojek (tłum.), Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2002
Produkt dodany poprawnie do Twojego koszyka
Schemat głowy konia 
