Infolinia 9-17 (pon. - pt.)

+48 32 782 45 68

Koszyk 0

Brak produktów

Dostawa: Do ustalenia

0,00 € Razem

Realizuj zamówienie

Ilość

Razem

Produkt dodany poprawnie do Twojego koszyka

Kontynuuj zakupy Idź do koszyka

Maści koni, umaszczenie koni

Opublikowano : 2017-06-05 15:54:20 Kategorie : Poradniki

Maści koni – czy znacie wszystkie?

Każdy, kto zaczyna swoją przygodę z jeździectwem, zanim zacznie zgłębiać tajniki samej jazdy, najpierw chce dowiedzieć się jak najwięcej o samym koniu. Jednym z pierwszych tematów, który zgłębiamy, są maści koni. Kiedy znamy już przynajmniej tych kilka podstawowych, z dumą pouczamy znajomych, że koń jest „kary”, a nie „czarny”, a ten, którego wskazują jako „brązowy” to w rzeczywistości koń „gniady”.

Sytuacja zaczyna się jednak komplikować, kiedy okazuje się, że końskich maści jest zdecydowanie więcej niż te podstawowe...

Skąd tyle różnych maści?

Dzikie konie miały prawdopodobnie jednolite umaszczenie, które dopasowywało się do miejsca ich bytowania i pory roku. Taka wielość maści wynika przede wszystkim z mutacji utrwalonych udomowieniem koni, zmianą ich warunków środowiskowych oraz sztuczną selekcją w hodowlach.

Maści koni
Źródło: venomxbaby.deviantart.com

Genetyka

Jak się okazuje barwa sierści oraz grzywy i ogona konia są uwarunkowane genetycznie. Maści takie jak: gniada, kara, siwa, tarantowata, izabelowata czy bułana są uwarunkowane przez pięć układów genów. Za to inne układy decydują o tym czy koń jest maści srokatej bądź białej.

Barwa sierści jest zależna od obecności pigmentu w skórze. Biała sierść jest właśnie efektem braku pigmentu. W rzeczywistości „maść siwa” nie jest umaszczeniem tylko wadą umaszczenia. Warunkujący ją gen Grey, powoduje stopniową utratę zdolności produkcji pigmentu, co wywołuje siwienie, które w pełni następuje około 10 roku życia. Źrebięta rodzą się jako maściste (kasztanowate, kare, gniade), a następnie jaśnieją z każdym rokiem życia wraz z okresową wymianą sierści. Co ważne, powyższe zjawisko nie występuje u koni innych maści.

Jeśli chodzi o jasne odmiany – na nogach (tzw. skarpetki, koronki, piętki itd.) czy głowie (tzw. latarnia, gwiazdka, żabi pysk itd.) - pozostają one takie same przez całe życie. Ciemne odmiany występują rzadko, praktycznie tylko u koni bułanych.

U niektórych koni można zauważyć też ciemną pręgę wzdłuż kręgosłupa (np. u konika polskiego) – to pozostałość pierwotnego umaszczenia, którym charakteryzowali się dzicy przodkowie konia.

Podział maści

Wedle literatury maści koni dzieli się na:

podstawowe (umaszczenie siwe, kare, gniade i kasztanowate);
rozjaśnione (umaszczenie kare przydymione, izabelowate, jelenie, kremowe, perłowe, kremowe przydymione, a także bułane, szampańskie, srebrne)
wzory białej sierści (umaszczenie dereszowate, srokate, tarantowate)

1. Maści podstawowe

Maść kasztanowata: brązowożółte lub rude zabarwienie sierści, grzywa i ogon w tym samym odcieniu lub jaśniejsze (nigdy czarne!), kończyny bez czarnego podpalania.

Maść kasztanowata u koni maść kasztanowata, źródło: breyerhorses.com

Rozróżniamy odcienie:

jasnokasztanowata – sierść rudawożółtawa, grzywa i ogon jaśniejsze, niekiedy prawie białe tzw. konopiaste, często rozjaśnione dolne partie nóg;
maść jasnokasztanowata, źródło: gypsymvp.com
ciemnokasztanowata – sierść ciemnoruda w różnorakich tonacjach aż do niemal czekoladowego odcienia, grzywa i ogon tej samej barwy;
maść ciemnokasztanowata, źródło: colorgenetics.info
brudnokasztanowata – sierść ciemnokasztanowata, grzywa i ogon jaśniejsze, czasem konopiaste;
maść brudnokasztanowata, źródło: venomxbaby.deviantart.com

Maść gniada, gniady koń: sierść brązowa o różnym natężeniu i odcieniach - od jasnej do brunatnej i prawie czarnej, grzywa, ogon i dolne odcinki kończyn od stawów nadgarstkowych i skokowych – czarne.

jasnogniada, wyjątek, ponieważ w tej maści dolne części nóg są barwy tułowia – jasnobrunatnej.
maść jasnogniada, źródło: venomxbaby.deviantart.com
ciemnogniada – ciemnobrunatna sierść;
maść ciemnogniada, źródło: venomxbaby.deviantart.com
skarogniada – sierść czarna, jedynie na nozdrzach, słabiznach, w pachwinach oraz na wewnętrznej górnej części kończyn sierść jest ciemnobrunatna bądź żółtawa (podpalana);
maść skarogniada

Maść kara, kary koń: całkowicie czarna sierść, ogon i grzywa;

kary koń, źródło: wallpapercave.com

2. Maści rozjaśnione

kremowe
tworzone z użyciem genu Cream

Maść izabelowata (palomino): kasztanowata rozjaśniona genem Cream, sierść ma barwę jasnożółtą, wpadającą w pomarańcz, grzywa i ogon jaśniejsze lub nawet białe, kopyta zazwyczaj jasne, skóra i oczy rozjaśnione, czasem występują tzw. rybie oczy.
Maść izabelowata (palomino) u konia maść palomino, źródło: breyerhorses.com

Maść cremello: kasztan podwójnie rozjaśniony genem Cream, niemal całkowity brak pigmentu w skórze (skóra różowa), oczy z niebieską tęczówką, żółte kopyta oraz kremowa, niemal biała sierść i grzywa.

Maść cremello u konia maść cremello, źródło: jpainthorses.com

Maść jelenia: gniada rozjaśniona genem Cream, sierść na głowie i tułowiu w odcieniu kawy z mlekiem, grzywa i ogon czarne bądź ciemnobrunatne, sierść od bardzo jasnej, wręcz beżowej aż po ciemnobrązową, oczy i skóra rozjaśnione. Łatwo pomylić ją z bułaną, jednak konie jelenie zwykle nie posiadają pręgowania.
Maść jelenia u konia maść jelenia, źródło: deviantart.com

Maść perlino:maść gniada podwójnie rozjaśniona, sierść kremowa, grzywa, ogon i podpalania nieco ciemniejsze, skóra różowa, oczy niebieskie.
Maść perlino u koni maść perlino, źródło: duncentralstation.com

Maść smoky black: kara rozjaśniona genem Cream, trudno ją do odróżnić od karej, charakteryzuje się czekoladowym odcieniem sierści i rudawą grzywą, rozjaśniona skóra i oczy.

Maść smoky cream: maść kara podwójnie rozjaśniona, sierść szarokremowa, skóra różowa, a oczy niebieskie.
Maść smoky cream u koni maść smoky cream, źródło: pinterest.com/pin/297026537897755641/

bułane
tworzone z użyciem genu Dun;

Maść bułana – tworzy się na podłożu maści gniadej, sierść żółtawopłowa lub koloru kawy z mlekiem, grzywa i ogon czarne, głowa zwykle ciemniejsza niż reszta ciała, kończyny przyciemnione – przewaga czarnych włosów, często występuje pręga grzbietowa wzdłuż kręgosłupa (jak u koni prymitywnych) w kolorze ciemnobrązowym oraz poprzeczne pręgi (prążkowanie) na przedramionach oraz podudziach, grzywa i ogon najczęściej są dwukolorowe;

jasnobułana – sierść jasnożółtawa, nierzadko z połyskiem;
wilczata – domieszka czarnych włosów na grzbiecie, lędźwiach, zadzie i po bokach;

Maść bułana u konia maść bułana, źródło: animalgenetics.us

Maść czerwonobułana: tworzy się na podłożu maści kasztanowatej, sierść jak u maści bułanej, jednak bez czarnego pigmentu, włosie mieszane, zazwyczaj jasne, kłoda i szyja beżoworude, głowa i nogi rude, podobnie jak pręgowanie, które na ogół jest obecne;
Maść czerwonobułana u koni

Maść myszata: tworzy się na podłożu maści karej, kłoda i szyja szaro-popielate, głowa i nogi ciemniejsze, ciemna pręga wzdłuż kręgosłupa na grzbiecie oraz często poprzeczne pręgi na kończynach, dwukolowe włosie w ogonie i grzywie z przewagą czarnych;

jasnomyszata – sierść jasnopopielata;
ciemnomyszata – sierść ciemnoszara;

Maść myszata u koni maść myszata, źródło: theequinest.com

Srebrne
Rzadko spotykane, tworzone z użyciem genu Silver, występują głównie u kuców szetlandzkich. Sierść w maściach srebrnych jabłkowitych może mieć różne odcienie zależnie od tego jaką maść podstawową rozjaśniano.

Maść kara srebrna: sierść rozjaśniona do czekoladowej, grzywa i ogon białe lub biało-brązowe, często występuje jabłkowitość, która zanika z wiekiem.
Maść srebrna kara u konia maść kara srebrna, źródło: freewebs.com

Maść gniada srebrna: brązowa sierść pozostaje bez zmian, podpalania na nogach rozjaśnione do koloru czekoladowego, grzywa i ogon białe lub biało-brązowe;
Maść gniada srebrna u koni maść gniada srebrna, źródło: whitehorseproductions.com

Szampańskie

Podobnie rzadko spotykane jak maści srebrne. U koni rozjaśnionych genem Champagne skóra jest szaro-różowa nakrapiana ciemnymi plamkami, a oczy zmieniają kolor z wiekiem – u źrebiąt są niebieskie, by, przechodząc przez zielony, stać się brązowe (bursztynowe).

Maść złotoszampańska: sierść złota, grzywa i ogon jaśniejsze lub w tym samym kolorze;
Maść złotoszampańska u koni maść złotoszampańska, źródło: ichregistry.com

Maść klasyczna szampańska: sierść o odcieniu kawowoszarym, grzywa i ogon nieco bardziej rudawe;
Maść klasyczna szampańska u koni maść klasyczna szampańska, źródło: polyvore.com

Maść bursztynowoszampańska: sierść złotobrązowa, grzywa, ogon i kończyny ciemniejsze;

3. Wzory białej sierści:

Są innym typem umaszczenia, ponieważ mogą występować tylko na bazie każdej z wymienionych dotychczas maści

Maść dereszowata – na tle maści zasadniczej występują mniej lub bardziej równomiernie rozmieszczone białe włosy, jednak głowa, szyja, dolna partia kończyn, grzywa oraz ogon mają zazwyczaj przewagę włosów maści zasadniczej. Źrebaki rodzą się ciemnoumaszczone, a dereszowatość pojawia się przy pierwszej wymianie włosa (linieniu) i pozostaje już na całe życie.

gniadodereszowaty – na bazie maści gniadej;
maść gniadodereszowaty, źródło: wideopenpets.com
karodereszowaty – na bazie maści karej;
kasztanowodereszowaty – na bazie maści kasztanowatej;

Maść siwa – źrebięta rodzą się ciemnoumaszczone, następnie zaczynają siwieć od głowy w kierunku zadu, ciemne włosy pozostają najdłużej na zadzie, grzywie, ogonie i dolnej partii kończyn. Spotyka się tu następujące odmiany maści siwej:

maść jasnosiwa – biały z przyciemnieniem na zadzie i nogach;
maść jasnosiwa, źródło: deviantart.com
maść ciemnosiwa – sierść bawy burej – ciemnoszarej;
siwa jabłkowita (szpak) – ciemne okrągłe plamy na tułowiu, a szczególnie zadzie, wielkości małych jabłek;
maść siwa jabłkowita, źródło: venomxbaby.deviantart.com
siwa z hreczką – zazwyczaj pojawia się na starość po całkowitym wysiwieniu konia, są to małe brunatne plamki równomiernie rozmieszczone na białej sierści;
maść siwa z hreczką, źródło: karenchaton.com
szpak miodowy – siwiejący z kasztana, sierść rdzawobiała;
szpak różany – siwiejący z gniadego, sierść brunatnobiała;
dropiata – biała przysypana drobnymi rudymi lub czarnymi kropkami;

Maści srokate – na całym ciele konia mogą występować duże, nieregularne plamy białej sierści na różowej skórze naprzemiennie z płatami innej maści na ciemnej skórze – zależnie od koloru tej maści wyróżnia się maści gniadosrokate, karosrokate, kasztanowatosrokate itd. Grzywy i ogony występują białe lub dwukolorowe.

Odmienny sposób dziedziczenia tej maści powoduje, że u koni powstają pewne typy maści srokatej:

maść Tobiano

Do tego zbioru zalicza się dwa wzory – tobiano i calico tobiano.

wzór tobiano: na białej, niepigmentowanej sierści występują maściste plamy, które wydają się „spływać” po koniu, mają gładkie krawędzie. Białe łaty mogą przekraczać linię grzbietu, a na nogach występują odmiany. Kolor grzywy zależy od ułożenia plam – tam, gdzie biała plama, tam włosie jest białe. Ogon jednolity bądź dwukolorowy.
maść tobiano, źródło: venomxbaby.deviantart.com

wzór calico tobiano: pojawia się on u koni pojedynczo rozjaśnionych genem Cream, oprócz białych i maścistych plam pojawiają się także łaty „nieobjęte” rozjaśnieniem, czyli np. gniade.
Maść calico tobiano, źródło: pinterest.com

maść Overo

wzór frame overo: maściste postrzępione plamy zdają się tworzyć „ramkę” wokół białych plam o postrzępionych krawędziach, które nie przechodzą przez grzbiet. Nogi zwykle maściste, na łbie występują duże odmiany.
Maść frame overo, źródło: nelsonperformancehorses.com

wzór sabino: łaty występują na nogach oraz łbie i brzuchu, brzegi plam są postrzępione, często włosy białe są wymieszane z maścistymi, co przypomina dereszowatość.
maść sabino, źródło: newhorse.com

wzór splash white: koń tej maści wygląda tak, jakby wszedł do białej farby – łaty obejmują nogi, łeb oraz brzuch, a czasem nawet prawie całego konia, jednak w przeciwieństwie do sabino mają gładkie brzegi. Często występują niebieskie oczy.
maść splash white, źródło: quora.com

Maść biała – jak już wspomnieliśmy,konie tej maści nie posiadają pigmentu w skórze, sierści i kopytach. Oczy najczęściej są brązowe, rzadziej niebieskie. Maść białą często myli się z siwą.
Maść biała u konia maść biała, źródło: pet.co.ke

Maść tarantowata – najbardziej różnorodny wzór ze wszystkich wzorów białej sierści, najczęściej charakteryzujący się bi

wzór leopard: plamki maści zasadniczej rozsiane są na białej sierści, obejmującej całego konia lub większą jego część, sierść w okolicach głowy, szyi, boków za guzami łokciowymi, brzucha, pachwin może być maści zasadniczej lub mieć domieszkę włosów białych;
leopard, źródło: breyerhorses.com

wzór duch (fewspot): kropek jest niewiele, a cechą charakterystyczną są plamki w kszatałcie trójkąta tuż nad kopytami;
maść fewspot, źródło: jennystaaf.com

wzór cętkowany: podobny do lamparta – na białej sierści plamki z maści podstawowej, jednak są one mniejsze;

wzór płatki śniegu: koń maści podstawowej pokryty jest małymi, białymi plamkami o średnicy 1-3 cm (odwrotność wzoru cętkowanego);

wzór werniksowy: wygląda nieco jak wzór leopard, jednak bez plamek tarantowatych, dotyczy tych samych okolic ciała konia co w leopardzie, ale okolice te są koloru maści zasadniczej lub mieszane, mogą występować ciemne plamy tzw. werniksowe;

wzór oszroniony: mieszanina maścistych i białych włosów, szczególnie na zadzie i lędźwiach, jak sugeruje sama nazwa, przypomina to nieco pokrywający konia szron.

wzór derka - biała plama obejmująca przede wszystkim zad i guzy biodrowe, chociaż może dochodzić też nawet i do kłębu;
maść derka, źródło: jennystaaf.com

Rasa a maść

Konie charakteryzują się wielką różnorodnością umaszczeń, które w większości przypadków nie jest cechą rasową. Istnieją jednak wyjątki, w których rasa jest ściśle powiązana z konkrentym umaszczeniem np: haflinger (umaszczenie kasztanowate z konopiastą grzywą i ogonem), appaloosa (umaszczenie tarantowate), konik polski (umaszczenie myszate), palomino (umaszczenie izabelowate), koń fiordzki (umaszczenie bułane) oraz koń fryzyjski (umaszczenie kare oraz kasztanowate (te jednak nie są dopuszczane do hodowli), jedyną możliwą odmianą jest mała gwiazdka na czole u wałachów), albino (umaszczenie białe). Większość szlachetnych ras koni gorącokrwistych (np. holsztyńskie, arabskie, pełnej krwi angielskiej, trakeńskie) występuje jedynie w podstawowych maściach – gniadej, karej, kasztanowatej oraz siwej. Więcej na temat ras koni można przeczytać tutaj.

Podsumowanie

Poprawne rozpoznanie maści nierzadko przysparza wielu problemów, wtedy warto się oprzeć na umaszczeniu przodków bądź potomstwa. Zarówno końskie umaszczenie, jak i występujące u nich odmiany pozostają bardzo ważnym elementem charakterystyki koni – są umieszczane we wszelkich dokumentach tych zwierząt (np. paszport), ponieważ ułatwiają ich identyfikację.

Na podstawie:

Martin Haller, Rasy koni, Józef Kulisiewicz, Jacek Łojek (tłum.), Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2002

Wacław Próchniewicz, Akademia jeździecka cz. 1, Akademia Jeździecka s.c., Warszawa 2007