Szpat u koni — co to jest? Jak rozpoznać szpat i rozpocząć leczenie?

Opublikowano : 2022-02-08 10:48:27 Kategorie : Zdrowie konia

Jeśli na co dzień przebywasz wśród koni i jeźdźców, z pewnością zdarzyło ci się słyszeć o szpacie. Przeczytaj artykuł, jeśli chcesz uporządkować swoją wiedzę i zrozumieć, czym jest szpat, jak go rozpoznać i jak pomóc koniowi, u którego go wykryto.

Szpat to poważny problem — może wykluczyć naszego wierzchowca z pracy, a przede wszystkim sprawia mu ból, dlatego warto wiedzieć, jakie są przyczyny tej choroby i jak pomóc koniowi, u którego stwierdzono szpat.

Szpat u koni — co to za choroba?

Szpat jest chorobą zwyrodnieniową stawu stępu w jednej lub obu tylnych nogach konia. Inne nazwy to (przestarzale) włogacizna lub po prostu — zapalenie stawu u konia. Ta choroba jest najczęstszą przyczyną kulawizny tylnych nóg.

Staw stępu u koni składa się z czterech części, z których trzy mają ograniczoną ruchomość. Szpat to zwyrodnienie, które występuje właśnie w tym miejscu w końskiej nodze i jest efektem zapalenia stawu u konia. Stan zapalny powoduje zmiany, w rezultacie których w obrębie stawu tworzą się narośle kostne. Te z kolei mogą prowadzić do deformowania stawu i zrastania się kości kończyny oraz uszkadzają chrząstki stawowe u koni, co prowadzi do unieruchomienia stawu.

Ta choroba może dotknąć każdego konia, jednak najczęściej występuje u koni dorosłych i starszych, powyżej 8 roku życia.

Szpat — przyczyny

Przyczyny szpatu u konia mogą być różne i nie są do końca jasne. Weterynarze i hodowcy wskazują jako możliwe powody wystąpienia tej choroby następujące czynniki:

uszkodzenia spowodowane nadmiernym wysiłkiem, zwłaszcza w młodym wieku
stany zapalne stawu pęcinowego i okostnej
urazy mechaniczne kończyny (np. w wyniku kopnięcia, wypadku)
nieprawidłowa budowa anatomiczna tylnych kończyn
nieodpowiednie kucie konia
niewłaściwe żywienie

Nie jest pewne, czy szpat jest dziedziczny, jednak skłonności (np. budowa nóg predysponująca konie do wystąpienia szpatu) mogą być przekazywane genetycznie.

koń noga

Jak rozpoznać szpat u konia? Objawy.

Pierwsze objawy szpatu to kulawizna, skracanie lub powłóczenie tylną nogą. Kulawizna objawia się najczęściej, gdy po okresie spoczynku koń zaczyna się poruszać (np. na początku jazdy). Kiedy zwierzę jest w ruchu, następuje poprawa, ale problem powraca po dłuższej pracy.

Szpat wywołuje dużą bolesność, dlatego konie stawiają nogę w specyficzny sposób, który sprawia, że przednia część kopyta ściera się szybciej. W późniejszym etapie choroby na stawie mogą pojawić się kostne zgrubienia.

Badanie, które pomaga w ocenie, czy koń ma szpat, polega na zgięciu kończyny konia pod brzuch na około minutę. Następnie opuszczamy nogę i skłaniamy konia do kłusa, najlepiej po twardym podłożu. Pojawienie się kulawizny może wskazywać na szpat, jednak test nie wyklucza schorzenia pozostałych stawów (kolanowego i biodrowego), które również są zgięte podczas testu.

Ciekawostka: objawy szpatu tak opisano w czasopiśmie Dzwonek z 1862 roku(!):

„Ażeby rozpoznać kulawiznę szpatową od innej, trzeba uważać na chód. Gdy bowiem koń powłóczy nogę kopytem po ziemi i kuleje kilka kroków więcej, i znów kilka kroków mniej, już jest dowodem, że koń cierpi na szpat. Gdy zaś stoi, to nigdy się nie opiera dokładnie na nodze chorej, tylko ją podnosi i opiera lekko koniec kopyta o ziemię”.

Na szczęście dziś mamy bardziej zaawansowane metody diagnostyki, jednak uważna i umiejętna obserwacja wciąż jest bardzo cenna. Wystąpienie kulawizny nie musi oznaczać szpatu, jednak zawsze powinna być sygnałem alarmowym, który skłania opiekuna konia do poszukiwania przyczyny tego stanu.

Badania diagnozujące szpat

Sposobem na sprawdzenie, czy koń ma szpat, jest wykonanie zdjęć rtg, które w razie wykrycia zaburzenia, od razu pokażą jego rozmiary i stopień zaawansowania. Trzeba jednak pamiętać, że szpat na wczesnym etapie może nie dać obrazu na zdjęciach rentgenowskich. Do wykrywania tego schorzenia stosuje się także znieczulenia diagnostyczne.

Najpewniejszą metodą rozpoznania jest scyntygrafia. To kosztowne badanie, które polega na podaniu preparatu rozprowadzanego przez układ krwionośny. W efekcie stany zapalne, nawet niewielkie, są widoczne na obrazie.

Szpat u konia — leczenie

Rokowania w przypadku koni ze szpatem są ostrożne, jednak szpat to nie jest wyrok. Leczenie polega przede wszystkim na pozbyciu się stanu zapalnego i zmniejszeniu odczuwanego przez zwierzę bólu. Metody leczenia dobiera się w zależności od stopnia zaawansowania choroby i sposobu użytkowania konia, a także od jego ogólnego stanu zdrowia. Dostępne sposoby leczenia to:

kucie ortopedyczne, które odciąży staw objęty zwyrodnieniem
leki przeciwzapalne i przeciwbólowe
ostrzykiwanie stawu — np. iniekcje z kwasu hialuronowego. Należy uważać na iniekcje ze sterydów, które mogą niszczyć chrząstkę stawową.
korzystanie z usług fizjoterapeuty dla koni (zabiegi laserem, ultradźwięki, magnetoterapia)
terapia falami uderzeniowymi
zabieg chirurgiczny (artrodeza, przecięcie ścięgna szpatowego, w skrajnych przypadkach — przecięcie nerwów, tzw. odnerwienie).

weterynarz koń noga

W niektórych przypadkach koń powinien być wyłączony z użytkowania, jednak zdarzają się sytuacje, w których koń może, a czasem wręcz musi regularnie trenować, aby problem się nie pogłębiał. Decyzja należy do weterynarza, który prowadzi konkretnego konia.

Artykuł ma charakter informacyjny. Wiedza zdobyta w internecie nie zastąpi diagnozy lekarza weterynarii.